AI en finance: de impact van de Europese AI Act op innovatie en regelgeving

De EU AI Act verbiedt AI-systemen met onaanvaardbare risico’s en verplicht organisaties in Europa om AI-gebruikers en -ontwikkelaars goed op te leiden. Maar deze wetgeving is meer dan een compliance-oefening; het biedt een kader voor verantwoorde en effectieve AI-toepassingen, vooral in de financiële sector.

De AI Act beschouwt bijvoorbeeld kredietbeoordelingen en premieberekeningen als 'hoog risico' AI-gebruik, omdat een verkeerde beoordeling of berekening grote gevolgen kan hebben voor de betrokken partijen. Daarom moeten deze toepassingen worden ondersteund door doelgerichte, transparante en betrouwbare AI-systemen die inzichtelijk zijn voor de gebruiker, ook wel 'right-sized AI' genoemd.

Terwijl sommige bedrijven generieke AI-oplossingen proberen te adopteren, kiezen toonaangevende financiële organisaties voor 'right-sized' AI: slimme, gerichte automatisering via AI-agents en compacte modellen, geïntegreerd in sterke governancekaders. Dit is de toekomst van AI in finance—doelgericht, efficiënt en compliant.

Waarom 'gerichte' AI-toepassingen nu al belangrijk zijn

Payhawk vindt dat de eisen van de AI Act rond transparantie menselijk toezicht en risicobeheer niet als obstakels moeten worden gezien — het zijn juist essentiële kenmerken voor elk AI-systeem dat financiële operaties afhandelt.

AI-toepassingen hebben veel potentieel in de financiële sector vanwege hun mogelijk hoge impact op zakelijke beslissingen en voor de resultaten van klanten. Het is dan wel belangrijk dat die gemonitord worden door mensen. Het is onze ervaring dat doeltreffend gebruik van AI in finance niet gaat over het creëren van oppermachtige systemen. Het gaat om het bouwen van intelligente ‘agents’ die specifieke rollen vervullen met duidelijk gedefinieerde taken, elk opererend binnen de juiste grenzen en met de juiste toestemmingen.

Dit betekent het inbouwen van duidelijke escalatiepaden voor uitzonderingsgevallen, het bijhouden van uitgebreide auditsporen van AI-ondersteunde beslissingen, en ervoor zorgen dat menselijke experts de aanbevelingen van het systeem zinvol kunnen beoordelen wanneer dat nodig is.

Voor het analyseren van bedrijfsuitgaven, het monitoren van beleidsnaleving en het opsporen van fraude is AI nodig die transparant, direct toepasbaar en dataveilig is. In finance is er geen ruimte voor black-box beslissingen of onvoorspelbare uitkomsten—AI moet helder, betrouwbaar en controleerbaar zijn.

De drie pijlers van gerichte AI-inzet:

We hebben drie kernprincipes geïdentificeerd die in lijn zijn met de EU AI Act en met de praktische vereisten van moderne financial services:

1. Doelgericht ontwerp
De tijd van zomaar AI inzetten is voorbij. Elke AI-implementatie moet een duidelijke rol hebben met gedefinieerde verantwoordelijkheden. We merken dat goed ontworpen AI-agenten, elk gericht op specifieke financiële workflows zoals uitgavenanalyse of nalevingsmonitoring, consequenter presteren dan algemene oplossingen die alles proberen te doen.

2. Mensgerichte architectuur
De AI Act benadrukt het belang van menselijk toezicht, in lijn met praktijkervaring: AI-agenten moeten bestaande tools en processen aanvullen, niet vervangen. Dit vraagt om systemen die routinetaken automatiseren en bruikbare inzichten leveren, terwijl strategische beslissingen in menselijke handen blijven.

3. Ingebouwde governance
Beveiliging en governance zijn geen extra lagen, maar de fundering van elk financieel platform—AI-systemen vormen daarop geen uitzondering. Dit betekent dat AI-agents alleen mogen opereren binnen de juiste gebruikersrechten, strikte databeveiliging naleven en uitgebreide auditsporen genereren. Elke interactie moet traceerbaar zijn en elke beslissing uitlegbaar.

Kans voor leiderschap van Europa?

Terwijl de VS en China elkaar beconcurreren om de grootste AI-modellen te bouwen, toont Europa leiderschap in het bouwen van de meest betrouwbare modellen. De eisen van de EU AI Act rond biasdetectie, regelmatige risicobeoordelingen en menselijk toezicht beperken de innovatie niet — ze definiëren wat goed is in AI voor financial services.

Dit regelgevingskader geeft Europese bedrijven een aanzienlijk voordeel. Naarmate wereldwijde markten steeds meer transparante en verantwoorde AI-systemen eisen, zal de aanpak van Europa in de praktijk waarschijnlijk de standaard worden voor financiële diensten wereldwijd.

AI en de toekomst van financial services

De implementatie van de AI Act in februari stelt duidelijke verwachtingen aan AI in financial services. Organisaties zullen pas succesvol zijn wanneer zij intelligente agents in goed gedefinieerde rollen implementeren, met duidelijke grenzen en strikte eisen aan governance.

Wat deze aanpak krachtig maakt, zijn niet de beperkingen, maar is de precisie. AI-systemen moeten robuust genoeg zijn om complexe financiële operaties af te handelen, terwijl ze betrouwbaar genoeg moeten zijn voor de meest gevoelige taken. Dit betekent de inzet van systemen die vanaf dag één effectief en transparant werken, leren van gebruikersacties, en strenge beveiligingsnormen hanteren.

De toekomst van financial services is helder: het succes van AI komt niet voort uit ambitieuze claims, maar ligt in gerichte en praktische implementaties die veiligheid en betrouwbaarheid op de eerste plaats zetten.